Bệnh da do nấm sợi (dermatophytosis) là một bệnh da liễu thường gặp, nhất là ở các nước có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm như Việt Nam, rất thuận lợi cho các chủng nấm phát triển. Bệnh da do nấm sợi tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng thường gây ra ngứa nhiều, nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách, thương tổn nấm có thể lan tỏa ra nhiều vùng da ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân bệnh da do nâm sợi
Có 3 loại nhâm sợi thường gây bệnh ở người đó là: Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum trong đó:
- Các chủng nấm sợi có thể lây nhiễm từ đất geophilic organisms
- Các chủng nấm sợi có thể lây nhiễm từ động vật zoophilic
- Các chủng nấm sợi có thể lây nhiễm từ người bệnh anthropophilic
Các loại nấm này cần có keratin từ da để phát triển, do vậy không thể gây bệnh ở niêm mạc.
Một số điều kiện thuận lợi để nấm sợi phát triển và gây bệnh đó là:
- Người bệnh sống trong điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, sống tập thể, ngủ và dùng chung quần áo với những người mắc bệnh.
- Khí hậu nóng ẩm, cơ thể ra nhiều mồ hôi làm thay đổi độ PH của da.
- Da vị xây sát, da khô, rối loạn cấu tạo lớp sừng.
- Người bệnh bị rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch, dùng thuốc kháng sinh lâu ngày, dùng thuốc ức chế miễn dịch
Triệu chứng bệnh da do nấm sợi
Nấm ở bàn chân:
Bệnh này thường gặp ở những người đi giầy nhiều, nhất là các vận động viên điền kinh do vậy bệnh còn được dọi là “bàn chân vận động viên điền kinh” (Athlete’s foot).
Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu do nấm Trichophyton rubrum và Trichophyton mentagrophytes. Một số trường hợp có thể do Epidermophyton floccosum.
Biểu hiện nấm ở bàn chân có 4 hình thái đó là:
- Hình thái bong vảy: biểu hiện lòng bàn chân đỏ, bong vảy nhiều, có thể bong vảy từng đám nhỏ hoặc lan ra cả lòng bàn chân. Thường xuất hiện ở 1 bên sau lan sang cả 2 bên, ngứa ít.
- Hình thái viêm kẽ: biểu hiện thường viêm ở ngón 3 – 4 bàn chân. Bệnh này thường gặp ở những vận động viên đi giày nhiều. Tổn thương gây ra là đỏ, nứt trên có nhiều bợ trắng, chảy nước, biểu hiện đau và ngứa nhiều.
- Hình thái tổ đỉa: Mụn nước năm sâu dưới da, khó vỡ, các mụn nước vỡ để lại bề mặt lỗ chỗ, ngứa nhiều và đau.
- Hình thái viêm móng: Móng có những đám trắng, đường trắng từ bờ tự do hoặc bờ bên, dần móng dầy lên, màu vàng bẩn, dễ mủn.
Nấm ở bẹn:
Nấm ở bẹn thường do nấm Epidermophyton inguinale, Trichophyton rubrum gây nên. Các biểu hiện thường thấy là:
Tổn thương là những chấm đỏ, có vảy nhỏ, dần lan ra thành mảng hình tròn hoặc hình bầu dục, bề mặt đỏ, bờ hơi gồ cao, trên bờ có nhiều mụn nước và vảy da. Các mảng liên kết với nhau thành mảng lớn hình cung, giữa nhạt màu, ngứa nhiều.
Phân biệt nấm bẹn với các bệnh khác:
- Erythrasma: bệnh do nhiễm khuẩn khu trú ở vùng bẹn, thành dát đỏ hoặc nâu, có bờ rõ nhưng không có mụn nước và vảy. Dưới ánh sáng đèn Wood, thương tổn có màu đỏ gạch.
- Viêm kẽ do Candida: thường có biểu hiện dát đỏ, bờ rõ, ngoài bờ có bong vảy rất mỏng như lộtvỏ khoai tây, bề mặt đỏ tươi và láng bóng, có các thương tổn vệ tinh.
Nấm vùng mặt:
Nấm vùng mặt thường do T. rubrum, T. mentagrophytes, M. canis gây nên. Biểu hiện lâm sàng thường thấy là:
- Thương tổn đỏ, dát, kích thước từ 1-5 cm.
- Bờ hơi nổi cao đôi khi không rõ, bong vảy ngứa
Nấm thân mình:
Bất kỳ loại nấm sợi nào cũng có thể gây bênh nấm thân mình. Trong đó hay gặp nhất là nấm: T. rubrum, T. mentagrophytes, M. canis và T. tonsurans. Biểu hiện thường nấm thân mình:
- Tổn thương là mụn nước, thành đám tạo thành hình tròn hay hình nhiều cung.
- Tổn thương có xu hướng lành giữa, lan ra xung quanh, ngứa nhiều.
- Nhiễm nấm có thể khu trú hoặc lan tỏa toàn thân tùy thuộc vào đặc điểm vi nấm hay vật chủ.
Nấm vùng râu:
Bệnh nấm vùng râu ít gặp, thường chỉ thấy ở những nông dân tiếp xúc nhiều với động vật. Bệnh nấm vùng dâu có 2 hình thái lâm sàng:
- Hình thái nông: do nấm Violaceum, rubrum gây nên. Sợi dâu gãy và bong vảy hoặc tồn tại nhưng khô, không bong, khi nhổ lên chân râu vẫn bình thường.
- Hình thái sâu: do nấm T. mentagrophytes gây nên. Tiến triển chậm, các u nhỏ liên lết với nhau tạo thành mảng thâm nhiễm và ăn sâu xuống hình thành các áp xe. Đặc điểm là da trên bề mặt viêm tẩy, sợi râu dụng hoặc không có, có mủ chảy qua lỗ chân râu.
Điều trị bệnh da do nấm sợi
Nguyên tắc điều trị bệnh da do nấm sợi quan trọng nhất là, xác định và loại bỏ các yêu tố thuận lợi cho nấm phát triển. Bên cạnh đó việc sử dụng thuốc bôi tại chỗ và thuốc uống cần tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Điều trị cụ thể:
- Vệ sinh cá nhân tốt, tránh mặc quần áo ẩm ướt.
- Là quần áo thường xuyên hoặc phơi quần áo dưới ánh nắng mặt trời đặc biệt là quần áo lót.
- Tranh tiếp xúc trực tiếp với các nguồn lây bệnh như chó, mèo.
- Không dùng chung quần áo, chăn màn và các vật dụng cá nhân khác với người mắc bệnh.
- Tránh tắm bằng xà phòng và các chất tẩy rữa khác.
- Dùng các thuốc chống nấm bôi tại chỗ đơn thuần hoặc kết hợp thuốc bôi với thuốc uống toàn thân tùy thuộc vào mức độ thương tổn và chỉ dẫn của bác sĩ.
Thuốc điều trị các bệnh da do nấm sợi:
Thuốc bôi tại chỗ: thường là các loại kem chống nấm
- Ciclopiroxolamin 1%
- Ketoconazol 2%
- Terbinafin 1%
- Clotrimazol 1%
Bôi ngày 1-2 lần, thời gian bôi thuốc ít nhất từ 3 – 4 tuần.
Thuốc kháng nấm toàn thân:
Chỉ sử dụng các loại thuốc kháng nấm toàn thân khi thương tổn lan rộng hoặc dai dẳng bôi lâu không khỏi. Người bệnh nên kiểm tra chức năng gan trước và trong quá trình điều trị.
Liều lượng và thời gian uống thuốc tùy thuộc từng bệnh và theo chỉ dẫn cụ thể của bác sĩ. Các thuốc kháng nấm toàn thân thông dụng:
- Griseofulvin viên 500mg: trẻ em dùng liều 10- 20mg/kg/ngày. Người lớn1-2 viên/ngày, thời gian điều trị 4-6 tuần.
- Terbinafin 250mg/viên/ngày x 10-14 ngày, uống trước bữa ăn. Chốngchỉ định với phụ nữ có thai hoặc cho con bú, trẻ dưới 16 tháng, bệnh nhân suy gan,suy thận nặng.
- Itraconazol 100mg/viên x 2 viên/ngày x 3-4 tuần, uống sau bữa ăn.
Lưu ý: Ngay khi phát hiện những triệu chứng đầu tiên, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị, không tự ý mua thuốc về điều trị tại nhà.
Tiến triển và biến chứng của bệnh
Bệnh da do nấm sợi thường tiến triển lành tính, sẽ khỏi hoàn toàn nếu áp dụng các biện pháp điều trị đúng cách. Những trường hợp bệnh tái phát thường do điều trị không triệt để. Trong một số trường hợp, tổn thương có thể lan rộng toàn thân do sử dụng các thuốc corticoid tại chỗ hoặc toàn thân hoặc ở những người mắc bệnh suy giảm miễn dịch.
Biến chứng chủ yếu của bệnh da do nấm sợi là bội nhiễm và chàm hóa do người bệnh gãi nhiều và vệ sinh không tốt. Nhìn chung bệnh da do nấm sợi là một chứng bệnh không quá nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Hy vọng qua bài viết này bạn đọc có thêm những kiến thức bổ ích giúp phòng trành và điều trị bệnh da do nâm sợi hiệu quả. Chúc các bạn luôn khỏe mạnh !