Nguyên nhân mẹ bị mất sữa: dấu hiệu và cách chữa trị hiệu quả

Mất sữa sau khi sinh là vấn đề gây đau đầu cho nhiều bà mẹ. Bởi, sữa mẹ chính là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho các bé trong những tháng tuổi đầu tiên. Có rất nhiều nguyên nhân gây ra mất sữa mà các mẹ cần hiểu rõ để phòng tránh và khắc phục hiệu quả vấn đề. Bài viết sau đây sẽ cung cấp chi tiết thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục mất sữa.

Cơ chế của việc tiết sữa mẹ

Hai hormone chính trong cơ thể của mẹ điều khiển việc tiết sữa chính là Prolactin (tiết sữa) và Oxytocin (phun sữa). Hãy cùng tìm hiểu kỹ về hai hormon này để hiểu được cơ chế hoạt động của tuyến sữa và bản chất của việc mất sữa ở các mẹ.

Prolactin

Hormon này có sẵn trong cơ thể mẹ, nhưng được kích thích tiết ra nhiều hơn khi bé bú hoặc ngay cả khi mẹ nghĩ đến con hoặc nghe thấy tiếng con khóc. Đồng nghĩa với đó là sữa được tiết ra với lượng lớn hơn, đủ cung cấp cho bé bú. Ngoài ra, hormon này ban đêm thường được sản xuất nhiều hơn, an thần và giúp các mẹ ngủ ngon hơn.

Oxytocin

Hormon này cũng tương tự prolactin nhưng lại kích thích sữa bằng việc tăng co bóp để đẩy sữa ra ngoài. Oxytocin được kích thích tiết ra chủ yếu khi bé bú, ngậm núm vú và tạo nên sự co thắt ở các mô nhỏ quanh ống dẫn sữa, từ đó sữa được đẩy vào miệng bé dễ dàng hơn.

Hormon này còn có vai trò quan trọng trong và sau khi sinh, bởi tác dụng co thắt tử cung. Tác dụng này giúp mẹ sinh đẻ dễ dàng và khôi phục kích thước của tử cung sau khi sinh, tránh tình trạng xuất huyết.

Cặp đôi này được coi là chìa khóa gắn kết giữa mẹ và bé, đảm bảo lượng sữa mẹ tiết ra đủ đáp ứng nhu cầu của con. Vì vậy, việc đảm bảo sự sản xuất hài hòa của Prolactin và Oxytocin là điều hết sức quan trọng, mang tính chất quyết định đối với sữa mẹ, hạn chế tình trạng mất sữa.

Nguyên nhân mất sữa

Có thể thấy, tác nguyên nhân dẫn đến mất sữa đa phần đều từ những yếu tố gây ảnh hưởng đến 2 hormon Prolactin và Oxytocin như tâm lý, sức khỏe, sinh dưỡng, lối sống, hoạt động cho con bú,… Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn qua phần tiếp theo của bài viết.

Chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi không hợp lý

Khoảng thời gian mẹ mang thai cho đến lúc sinh nở đã lấy đi gần như là 50% sức lực của các bà mẹ. Sau sinh, áp lực từ việc chăm con, cho con bú đối với các mẹ là rất lớn. Tưởng đơn giản nhưng lại vô cùng khó khăn khi mọi hoạt động của mẹ đều gắn liền với con của mình. Điều này dễ dẫn đến tình trạng mẹ mất ngủ, ngủ chập chờn, giấc ngủ bị gián đoạn để chăm bé, ru ngủ, dỗ dành mỗi khi bé quấy khóc.

Ngoài ra, nhiều bà mẹ do tính chất công việc phải đi làm trở lại rất sớm sau khi sinh. Sức khỏe yếu, áp lực và không có đủ thời gian nghỉ ngơi rất dễ làm các bà mẹ kiệt sức, dẫn đến việc hoạt động của tuyến sữa kém dần, rồi mất sữa hẳn.

Chế độ dinh dưỡng bất hợp lý

Dinh dưỡng trong mỗi bữa ăn ảnh hưởng rất lớn đến cả chất và lượng sữa của mẹ. Sau sinh, nhiều mẹ kiêng khem quá mức hoặc chế độ ăn nghèo nàn khiến cho cơ chế không nhận đủ lượng dưỡng chất cần thiết, dẫn đến lượng sữa ít dần và mất sữa hẳn. Một số bà mẹ thiếu kinh nghiệm ăn phải những thực phẩm khiến mất sữa như cà muối, lá lốt, măng,… cũng là một nguyên nhân.

Tâm lý bất ổn, stress, trầm cảm

Tinh thần và tâm lý của người mẹ sau sinh thường là vấn đề được nhiều người quan tâm. Bởi rất nhiều sản phụ sau sinh có tâm lý bất ổn, bị trầm cảm cũng như stress dẫn đến nhiều hậu quả khôn lường.

Trong đó có việc bị mất sữa áp lực, tổn thương về tinh thần sẽ khiến khí huyết lưu thông kém, trì trệ kinh mạch, ảnh hưởng không nhỏ đến việc tiết sữa. Mẹ càng lo lắng, càng bất an thì việc mất sữa sẽ càng nghiêm trọng hơn.

Rối loạn nội tiết, mắc các bệnh liên quan đến tuyến vú

Việc mất sữa có thể đến từ các bệnh tuyến vú như: viêm tuyến vú, áp xe vú, tắc tia sữa, phẫu thuật ngực sau sinh,… Đồng thời, rối loạn nội tiết trong cơ thể mẹ cũng làm ảnh hưởng đến hormone Prolactin và Oxytocin gây mất sữa.

Cho con bú, vắt sữa không đúng cách

Vắt sữa hoặc cho bé bú là một cách tự nhiên giúp sữa mẹ về nhiều và dồi dào hơn. Tuy nhiên, 2 việc này nếu không thực hiện đúng cách có thể gây ra phản ứng ngược lại, khiến mẹ bị mất sữa. Vì vậy, mẹ cần đặc biệt chú ý trong khi cho con bú và cả khi vắt sữa để tránh xảy ra việc mất sữa và nhiều hậu quả khác như:

• Không kích thích tuyến sữa lâu ngày sẽ khiến phản xạ tiết sữa không được diễn ra thường xuyên, dẫn đến mất sữa.
• Cho con bú, vắt sữa không đúng cách khiến mẹ thấy đau và ngần ngại mỗi khi làm 2 việc này, dẫn đến giảm tần suất cho con bú, giảm lượng sữa tiết ra.

Tần suất cho trẻ bú thấp

Một trong những nguyên nhân hay dẫn đến mất sữa là các mẹ không cho trẻ bú thường xuyên. Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần cho bé bú vài lần một ngày là đã đủ vì sợ bé quá no hoặc vì tính chất công việc phải đi làm sớm. Tuy nhiên, tần suất tốt nhất để cho bé bú trong mỗi ngày là khoảng 2-3 giờ/1 lần và đừng bao giờ để bé đói hoặc khóc rồi mới cho bú.

Hãy duy trì tần suất này để bé được cung cấp đủ sữa và mẹ cũng không lo việc tuyến sữa giảm hoạt động, dẫn đến việc tắc sữa. Nếu bé không bú, các mẹ hãy tự tạo kích thích cho tuyến vú bằng cách vắt sữa để đảm bảo.

Vấn đề hay được các bà mẹ băn khoăn ở đây là: liệu cho bé bú bao nhiêu là đủ và bé có đủ no với sữa mẹ hay không? Câu trả lời là sữa mẹ hoàn toàn có thể đáp ứng dinh dưỡng cho trẻ cho tới tuổi ăn dặm. Vì vậy, mẹ đừng vì lo lắng mà cho trẻ uống sữa công thức sớm. Điều này sẽ khiến bé quen và lơ dần sữa mẹ.

Bé bú sữa mẹ không đủ cữ

Những tháng tuổi đầu, khi bú sữa mẹ bé thường hay ngủ gật sau 1-2 phút. Nếu mẹ để im cho bé ngủ và không tiếp tục cho bú thì bầu sữa vẫn chưa cạn dẫn đến tình trạng tắc tia sữa, sữa bị vón cục. Lâu ngày, sẽ dẫn đến tình trạng mất sữa ở mẹ.

Các nguyên nhân gây mất sữa khác

Ngoài những nguyên nhân phổ biến gây mất sữa cho mẹ ở trên, còn một số nguyên nhân sau mà các mẹ cũng cần phải lưu ý đó là:

• Mẹ tập cho bé bú bình, bú ti giả khiến bé lơ núm vú của mẹ.
• Nhiễm trùng núm vú do vệ sinh không đúng cách khiến tắc tia sữa.
• Không thường xuyên xoa bóp ngực, vắt sữa cũng như hút sữa cho hết mỗi lần sau khi bé bú.
• Không uống đủ nước, ít uống nước. Mẹ nên hiểu, việc mất nước, thiếu nước sẽ gây nên tình trạng mất cân bằng cho cơ thể. Bởi mẹ liên tục tiết sữa cho bé nhưng nguồn nước nạp vào lại không đủ đáp ứng, từ đó gây nên tình trạng sữa ít dần và mất hẳn.
• Sử dụng thuốc kháng sinh trong và sau sinh cũng là nguyên nhân gây mất sữa.

Dấu hiệu mẹ mất sữa

Nhiều bà mẹ lầm tưởng mình mất sữa nhưng thực chất lại không phải. Vậy khi nào thì có thể chắc chắn đó là tình trạng mất sữa? Những dấu hiệu dưới đây sẽ hữu ích để các mẹ có thể tham khảo để sớm nhận biết và khắc phục vấn đề.

Mẹ không có sữa, hoặc sữa tiết ra rất ít

Dấu hiệu dễ nhận biết nhất chính là mẹ ít sữa hay không tiết ra được sữa cho bé bú. Cụ thể, ngay cả khi mẹ nặn, vắt sữa nhưng đầu vú chỉ rỉ ra vài giọt sữa, thậm chí còn không có giọt sữa nào vào bất kỳ thời gian nào trong ngày.

Tắc tia sữa, sữa không thông

Trong trường hợp này mẹ có thể bị sốt, tức ngực nhưng sữa lại không thể tiết ra. Các nang sữa là nơi tạo thành sữa và theo tuyến sữa đổ về khoang chứa trong bầu vú. Trong trường hợp này, ống dẫn đã bị tắc vì lý do nào đó khiến sữa không thông, đông kết tại đây và không thể chảy ra để cho bé bú.

Bầu ngực trở nên lỏng lẻo, xẹp và nhũn

Bầu ngực tròn, căng đầy chứng tỏ mẹ đang sở hữu lượng sữa dồi dào. Vì vậy, nếu mẹ nhận thấy bầu ngực mình lỏng lẻo, xẹp hoặc nhũn hơn thì nguy cơ bị tắc sữa, mất sữa rất cao.

Không thấy đau tức ngực

Nếu bỗng dưng một ngày mẹ thấy bầu ngực của mình không căng tức nữa, khả năng mất sữa là rất cao. Bởi nếu sở hữu nguồn sữa dồi dào, bầu ngực mẹ thường căng tức cho lượng sữa dồn về nhiều.

Cách chữa mất sữa

Bạn cần nhận thấy sớm các dấu hiệu của việc mất sữa để khắc phục sớm. Bởi mất sữa tuy không có nghĩa là nguồn sữa sẽ không bao giờ quay trở lại nhưng nếu tình trạng này xảy ra quá lâu, việc khơi lại nguồn sữa sẽ khá bất khả thi. Bạn nên chú ý nhé! Còn bây giờ, hãy tham khảo ngay những biện pháp trả lời cho câu hỏi bị mất sữa phải làm sao ngay dưới đây.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học

Để tuyến sữa hoạt động mạnh mẽ, việc đầu tiên các mẹ cần làm là cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể. Đừng vì giảm cân, kiêng khem mà ảnh hưởng đến sức khỏe của mình và em bé.

Vậy, mất sữa ăn gì để nhanh khắc phục tình trạng? Một số thực phẩm dưới đây sẽ có ích với bạn:

• Ăn thịt động vật như thịt bò, thịt heo (đặc biệt là giò heo), trứng, cá hồi,…
• Nhóm rau củ quả: quả sung, đu đủ, khoai lang, rau ngót, thì là, thiên môn đông,…
• Nhóm trái cây như: bưởi, cam, quýt,…
• Có thể kết hợp với một số dược liệu, thảo mộc để kích thích tiết sữa như: đinh lăng, chè vằng,…

Giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan

Những thông tin ở trên cũng đã đề cập về việc mẹ có tâm lý bất ổn, stress hay trầm cảm sẽ dẫn đến việc mất sữa. Nếu các mẹ đang vấp phải vấn đề này, hãy đến ngay bác sĩ để được chữa trị.

Các tình trạng tâm lý không chỉ ảnh hưởng nặng nề đến việc tiết sữa, gây mất sữa mà còn gây ra nhiều biến chứng khôn lường với mẹ và bé. Các mẹ hãy giữ suy nghĩ lạc quan, vui tươi, tránh áp lực để hạn chế xảy ra vấn đề tâm lý.

Massage ngực

Đây là một biện pháp đơn giản nhưng hữu hiệu trong việc khơi lại nguồn sữa. Các mẹ dùng một tay nâng ngực, tay còn lại ấn nhẹ quanh bầu vú và xoa nhẹ, đều theo chiều kim đồng hồ khoảng 20-30 lần. Cách chữa mất sữa này được nhiều người áp dụng và thành công. Tuy nhiên, cần phải thực hiện đều đặn mỗi ngày vài lần để kết quả  tối ưu và nhanh chóng.

Chườm nóng

Ngoài massage ngực, bạn có thể chườm nóng bằng cách sử dụng một chai thủy tinh chứa đầy nước nóng vừa phải. Sau đó, lăn quanh ngực để gọi sữa về bằng cách kích thích bầu sữa. Đồng thời, bạn cũng có thể sử dụng khăn bọc một ít nếp nóng vừa nấu và 1 ít hành, sau đó chườm quanh bầu ngực. Cách này được truyền lại theo dân gian và cho hiệu quả rất tốt.

Cho bé bú nhiều và đều đặn hơn

Với câu hỏi mất sữa phải làm sao? Câu trả lời nằm ở chính bé con nhà bạn, bởi động tác bú mút của bé chính là tác động kích thích oxytocin và prolactin tiết ra. Từ đó, giúp tuyến sữa hoạt động mạnh mẽ hơn và lượng sữa cũng dồi dào hơn. Vì vậy, để cải thiện trình trạng bị mất sữa, bạn chỉ cần cho bé bú với tần suất 2-3 giờ/1 lần, đều đặn mỗi ngày.

Vắt sữa bằng tay hoặc máy vắt sữa

Nếu bé nhà bạn không chịu bú, bạn cũng không nên bỏ lơ núm vú của mình mà hãy dùng tay hoặc máy vắt sữa để kích thích tuyến sữa hoạt động. Việc vắt hay hút sữa sẽ khiến cơ thể bạn nghĩ là bé đang bú, từ đó tiết sữa ra đều đặn hơn. Hiện nay, máy vắt sữa được nhiều mẹ sử dụng bởi dễ sử dụng và hợp vệ sinh hơn so với việc vắt bằng tay.

Bên cạnh đó các mẹ có thể tham khảo và sử dụng các sản phẩm giúp tăng tiết sữa như: cốm lợi sữa, Bột ngũ cốc lợi sữa… để bổ sung những dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, giúp sữa nhanh chóng trở về. Không quá khó để giữ cho lượng sữa dồi dào và khắc phục tình trạng mất sữa phải không nào? Hy vọng qua bài viết, mẹ đã có thêm nhiều kinh nghiệm bổ ích sau sinh, đặc biệt là trong vấn đề chữa mất sữa.